NIEPŁODNOŚĆ MĘSKA
CO DOKŁADNIE OZNACZA NIEPŁODNOŚĆ MĘSKA?
Niepłodność to medyczne określenie niemożności poczęcia potomstwa. To sytuacja, w której regularne stosunki seksualne odbywane przez 12 miesięcy bez zastosowania antykoncepcji nie prowadzą do ciąży.
Zasadniczo rozróżnia się niepłodność pierwotną i wtórną:
Niepłodność pierwotna:
Mężczyzna nigdy wcześniej nie spłodził dziecka.
Niepłodność wtórna:
Mężczyzna spłodził już co najmniej jedno dziecko ze swoją obecną partnerką albo inną kobietą.
W wielu przypadkach niepłodności badania najpierw przechodzi kobieta, choć w około połowie przypadków przyczyna leży po stronie mężczyzny.
JAKIE SĄ PRZYCZYNY NIEPŁODNOŚCI?
Niepłodność męska może mieć wiele przyczyn. Do drastycznego ograniczenia wytwarzania plemników i obniżenia ich jakości przyczyniają się kwestie genetyczne, stres oraz zmiany modelu życia i nawyków żywieniowych. Marzenie o posiadaniu dziecka pozostaje poza zasięgiem około 15% wszystkich par, nawet po roku stosunków seksualnych bez zabezpieczenia.
Wprowadzono zasadnicze rozróżnienie pomiędzy zaburzeniami dziedzicznymi i nabytymi. Ponadto rozróżnia się również zaburzenia związane z hormonalnymi mechanizmami kontrolującymi czynność jąder (ok. 12%), zaburzenia wytwarzania plemników w jądrach (ok. 30–40%) i zaburzenia układu transportu nasienia (ok. 10–20%).
NIEPŁODNOŚĆ Z PRZYCZYN
NATURY MEDYCZNEJ
| Choroby jąder | Choroby jąder i najądrzy, takie jak stany zapalne, żylaki albo skręt jąder zazwyczaj występują u młodych mężczyzn i należy je traktować bardzo poważnie, gdyż mogą upośledzać płodność. |
| Zaburzenia wytwarzania hormonów | Hormony, zwłaszcza hormon folikulotropowy (follicle-stimulating hormone, FSH), kontrolują wytwarzanie plemników w jądrach. Jeśli w organizmie nie ma wystarczającej ilości FSH, należy rozważyć leczenie hormonalne. |
| Żylaki jąder (żylaki powrózka nasiennego) | Żylaki powrózka nasiennego to żylaki występujące w okolicy jąder i powrózka nasiennego. Schorzenie to występuje u około 15% wszystkich mężczyzn. Nieleczone żylaki powrózka nasiennego stanowią częstą przyczynę niepłodności męskiej – przekrwienie moszny może spowodować podwyższenie temperatury jąder o 0,5–1C°, co z kolei ma niekorzystny wpływ na wytwarzanie nasienia. Żylaki powrózka nasiennego stanowią przyczynę niepłodności u około 25–40% wszystkich niepłodnych mężczyzn. W badaniu ukierunkowanym na mężczyzn z subkliniczną postacią żylaków powrózka nasiennego wykazano, że przyjmowanie preparatu PROFERTIL® przez co najmniej trzy miesiące skutkuje poprawą w zakresie wszystkich parametrów nasienia. |
| Przeciwciała przeciwko plemnikom | Wytwarzanie plemników rozpoczyna się w okresie dojrzewania, organizm może więc uznać plemniki za obce i wytworzyć przeciwko nim przeciwciała. Przeciwciała te mogą ograniczyć możliwość zajścia w ciążę. |
| Zaburzenia w obrębie nasieniowodów | Plemniki dojrzewają w najądrzu. Składa się ono z układu 2–4-metrowych przewodów, którymi transportowane jest nasienie. Nawet najmniejszy stan zapalny może prowadzić do powstania zrostów. W przypadku tego zaburzenia transportu nasienia plemniki nie są w stanie połączyć się z pozostałymi składnikami płynu nasiennego, na skutek czego w ejakulacie znajduje się zbyt mało nieuszkodzonych plemników, albo nie ma ich wcale. |
NIEPŁODNOŚĆ SPOWODOWANA
NIEZDROWYM STYLEM ŻYCIA
Jeśli medyczne przyczyny zaburzenia płodności zostały wykluczone, zgodnie z obecnym stanem wiedzy naukowej przyczyna tkwi głównie w stylu życia i nawykach żywieniowych.
| Nadmierna masa ciała | Nadwaga rzędu 9 kg zwiększa ryzyko niepłodności o 10%. W szczególności przyrost tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha powoduje obniżenie stężenia wolnej, biologicznie czynnej frakcji testosteronu. |
| Palenie | Palenie tytoniu wpływa na gęstość nasienia oraz ruchliwość plemników i ich budowę (morfologię). Można założyć bezpośredni wpływ na czynność jąder i spermatogenezę (= proces dojrzewania plemników). Metabolity związków zawartych w dymie papierosowym mogą powodować reakcje zapalne w męskim układzie rozrodczym, co z kolei może prowadzić do oksydacyjnych uszkodzeń plemników. |
| Alkohol | Przewlekłe nasilone nadużywanie alkoholu może działać toksycznie na jądra. Objawia się to zaburzeniami spermatogenezy (=procesu dojrzewania plemników). Efektem może być upośledzenie ruchliwości i budowy plemników. |
| Odżywianie | Niezdrowa dieta może prowadzić do powstania niedoborów i skutkować obniżoną jakością nasienia. W szczególności witaminy i inne mikroelementy spożywane wraz z pożywieniem służą jako kofaktory reakcji enzymatycznych i wykazują działanie antyoksydacyjne. |
NIEPŁODNOŚĆ Z PRZYCZYN
PRZYCZYNY ZEWNĘTRZNE
| Żywność | Badania wykazały, że owoce i warzywa nie zawierają już tylu witamin, co w przeszłości. Jakość żywności pogorszyła się z powodu intensywnej eksploatacji gleby. |
| Wiek | Jakość nasienia może zacząć się obniżać od 35. roku życia. W przypadku osoby przed 30. rokiem życia i partnera w wieku powyżej 40 lat szansa na zajście w ciążę jest już o 25% niższa, niż w przypadku młodszego partnera. Pomimo tego późne ojcostwo wydaje się być modne we współczesnym świecie. Obecnie coraz więcej mężczyzn planuje ojcostwo dopiero po osiągnięciu określonych celów w życiu prywatnym czy zawodowym. W rezultacie wielu mężczyzn rozpoczyna swą przygodę z ojcostwem po osiągnięciu 40. roku życia. Wielu z nich może się to nie udać bez przeszkód i ingerencji zewnętrznej ze względu na dobrze znany nauce wpływ wieku na zdrowie plemników, taki jak obniżenie ich liczby i ruchliwości. Wraz z wiekiem częściej pojawiają się również zmiany chromosomalne (pękanie nici DNA) plemników. Przeczytaj więcej o pękaniu nici DNA w plemnikach i związanych z tym zjawiskiem konsekwencjach. |
| Bisfenol A (Bisphenol A, BPA) | Bisfenol A (BPA) to plastyfikator, który jest jedną z najczęściej wytwarzanych substancji chemicznych. BPA znajduje się w wielu artykułach konsumpcyjnych, butelkach do napojów i plastikowych opakowaniach do żywności. Wewnętrzna powłoka puszek również może zawierać śladowe ilości BPA. Stosowanie BPA do produkcji smoczków i butelek dla niemowląt jest nie tylko paradoksalne, ale i niepokojące. Badacze z Michigan odkryli, że pracownicy linii produkcyjnej w fabryce w Chinach, którzy byli narażeni na kontakt z BPA, cierpieli na impotencję oraz problemy z erekcją i ejakulacją. Naukowcy wykazali również korelację pomiędzy stężeniem bisfenolu A i stężeniem hormonów związanych z płodnością w próbkach moczu pracowników. Amerykańscy badacze porównali stężenie BPA w moczu 218 pracowników z jakością ich nasienia. Wykazano, że BPA zwiększa ryzyko pogorszenia jakości nasienia od dwóch do czterech razy. Obejmuje to zarówno stężenie plemników w nasieniu, jak i ich żywotność i ruchliwość konieczną do zapłodnienia. |
| Leki | Następujące leki mogą powodować obniżenie popędu seksualnego i zaburzenia erekcji, a w niektórych przypadkach zmniejszać objętość ejakulatu: Leki przeciwdepresyjne: leki stosowane w leczeniu depresji. Oprócz tego leki przeciwdepresyjne mają wiele innych zastosowań, np. w leczeniu bólu. Leki uspokajające: grupa leków o działaniu uspokajającym. Leki obniżające ciśnienie krwi: ogólne określenie leków obniżających ciśnienie krwi. W połączeniu ze zmianami w stylu życia stanowią podstawę leczenia nadciśnienia. Leki przeciwpadaczkowe: leki stosowane w leczeniu chorób epileptycznych albo zaburzeń padaczkowych. Leki na serce: stosowane w leczeniu chorób serca. W medycynie pojęcie „zaburzenia endokrynologiczne” odnosi się głównie do gruczołów. Wszystkie gruczoły w ciele człowieka wytwarzające hormony i uwalniające je do krwi zwane są gruczołami dokrewnymi. Niektóre leki mogą wpływać na mechanizmy regulacyjne gruczołów dokrewnych, a w rezultacie również na płodność: Sterydy anaboliczne: ogólne określenie grupy leków stosowanych w celu przyspieszenia budowania masy mięśniowej. >> DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ Antyandrogeny: leki hamujące działanie męskich hormonów płciowych Niektóre substancje mogą hamować proces dojrzewania plemników (= spermatogenezę): Leki cytostatyczne: toksyczne substancje chemiczna stosowane w medycynie jako substancje lecznicze, w szczególności w chemioterapii nowotworów. Leki cytostatyczne zakłócają, opóźniają albo hamują cykl komórkowy, zapobiegając dzieleniu i rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych. Antybiotyki: substancje wpływające hamująco na metabolizm mikroorganizmów (np. bakterii), uniemożliwiając im rozmnażanie się i przeżycie. Leki immunosupresyjne: leki hamujące normalne funkcjonowanie układu odpornościowego. |
| Temperatura | Normalna temperatura jąder wynosi 35°C. Wpływ ciepła (np. praca przy konstrukcjach stalowych, siedzenie przez długi czas w przypadku kierowców, prace spawalnicze, częste sesje w saunie itp.) może powodować podwyższenie temperatury jąder, a w rezultacie upośledzenie płodności. |
